En sık karşılaştığımız hatalar iğne ucu plastiğinin çıkarılmaması, enjeksiyon açısının yanlış olması ve insülin kalemlerini birbirine karıştırmak.
Bu sayımızda, Sevgili Ecz. Merve Karaçay diyabeti daha yakından tanımamız için Ümraniye Eğitim Araştırma Hastanesi diyabet hemşiresi Zekiye Çeliköz ve Tip 1 diyabet hastası Yusuf Aktan’la bir söyleşi gerçekleştirdi.
Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?
Adım Zekiye Çeliköz, 1969 Trabzon doğumluyum.
İlk ve orta öğretimimi Trabzon’da tamamladım. Artvin Sağlık Meslek Lisesi’nden sonra Erzurum Atatürk Üniversitesi Hemşirelik bölümünden mezun oldum. 2004’ten beri Ümraniye Eğitim Araştırma Hastanesi’nde çalışıyorum. Daha önce Kartal Koşuyolu Kalp Hastanesi’nde altı yıl ve Halk Sağlığı Merkezi’nde yedi yıl çalıştım.
Günde ortalama kaç hastaya hizmet veriyorsunuz?
Günde 20 ila 35 arası hastaya hizmet veriyorum.
Eğitim verdiğiniz hastalar Tip 1 diyabetli mi Tip 2 diyabetli mi?
Yüzde seksen Tip 2 diyabetli hastalarla görüşüyorum. Yüzde 20’si de 18 yaş üstü Tip 1 diyabetli hastalar.
Bir Tip 2 diyabet hastası insülin uygularken nelere dikkat edilmeli? İnsülin uygulama yerleri vücudun hangi bölgeleri olmalı?
Karın bölgesi, bacak üst dış bölgesi, kol üst dış bölgesi ve kalçadan uygulayabiliriz. Karından yan dış bölgeye kadar uygulanabilir. Haftalık rotasyon tercih ediyoruz. Bölgeye doksan derece açı ile yapmaya çalışıyoruz. 4 mm’lik iğne ucu tercih ediyoruz. Deri kalınlığı bütün hastalarda 2,7 mm olduğu için 4 mm’lik iğne ucunu herkes kullanabilir. İnsülini enjekte ettikten sonra ona kadar saymalı ve öyle çıkarmalı.
İğne ucu değişimi neden önemli? Aynı iğne ucunu defalarca kullanılırsa ne gibi problemlerle karşılaşabilir?
İğne ucunda silikon vardır ve silikon zamanla aşınır ve metal ortaya çıkar. Bu nedenle tetanoza kadar varan durumlar ortaya çıkabilir. Hem ağrı hem enfeksiyon riski olabilir.
Şeker ölçüm cihazında nelere dikkat ediyorsunuz? Hastalardan günde azami kaç kere ölçüm yapmasını istiyorsunuz?
Hastamız tedaviye ilk başladığında özellikle Tip 1 diyabetlilerden ve gebelerden günde 6 kere ölçüm istiyoruz. Regüle olan yani kan şekeri düzenli olan hastalarımızda merdiven yöntemi olabilir. Merdiven yönteminde hem açlık hem tokluk şekeri olmak üzere bir gün sabah bir gün öğlen bir gün akşam kan şekerini ölçmelerini istiyoruz. Cihazın temiz olması, strip giriş yerinin kanlı olmaması gerekli. Cihazların iki yılda bir yenilenmesi gerekir. Cihazlarının kalibrasyonunun yapılması gerekir. İnsülin uygularken en sık karşılaştığınız hatalar nelerdir? En sık karşılaştığımız hatalar iğne ucu plastiğinin çıkarılmaması, enjeksiyon açısının yanlış olması ve insülin kalemlerini birbirine karıştırmak.
Hastalarınıza ayak ve yara bakımı ile ilgili bilgi veriyor musunuz?
Diyabetik ayak polikliniğimiz var. Ayak bakımı ile ilgili mutlaka bilgi veriyorum.
Hipoglisemiye girdiğini hasta nasıl anlayabilir? Hipoglisemiyi önlemek için hastalara vereceğiniz tavsiyeler nelerdir?
Bilinç kaybı ve soğuk terleme gibi belirtilerle hasta hipoglisemiye girdiğini anlayabilir. Hipoglisemiye girdiyse 15 dakikada bir şeker ölçtürüyorum. Hızla kana karışacak şeker alımı yaptırıyoruz. Şeker istenen düzeye gelene kadar şeker alımı ve şeker ölçümüne devam ediyoruz. Hipoglisemi ile ilgili hem yazılı hem sözlü bilgi veriyorum. Diyabet eğitim kitapçığı veriyoruz. Hastamıza spor yapmaya çıkacağı zaman veya yemek porsiyonunu düşürecekse insülin dozunu 2 ünite azaltması veya herhangi bir enfeksiyon var ise şekerinin düşebileceği uyarısında bulunuyorum.
İnsülin saklama koşulları ile ilgili ne söyleyebilirsiniz? Kullanılan kalem dışarıda saklanabilir mi? Buzdolabından çıkarılan insülin hemen vurulabilir mi?
Yazın mutlaka buz aküsüyle beraber taşımasını istiyoruz. Buzdolabından çıktıktan hemen sonra enjeksiyon yapılırsa ağrılı olabilir. Buzdolabından çıkardıktan sonra elde ısıtma yöntemi ile yapılır. Diyabetli hastaların 1. derece yakınlarının da diyabetle ilgili bilgi sahibi olmaları çok önemli.
Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Hasta yakınlarına yönelik eğitimler var mı?
Hastanemizde diyabet okulumuz var. Hem hastalar hem hasta yakınları katılabiliyorlar. İnsülin tedavisi, diyabetik ayak, diyabetin uzun dönem komplikasyonları gibi başlıklar altında her ay eğitim veriyoruz. Hastalarımıza vermek istediğiniz genel bir tavsiye olur mu? Diyabet düzenli bir hayat ister. Öz bakım çok önemli. O zaman diyabetten korkmaya gerek yok.
Yusuf Bey öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?
1977 Bayburt doğumluyum. Persan A.Ş.’de 11 yıl çalıştım. Sonrasında Özel Atlas Hastanesi ve İstanbul Onkoloji Hastanesi’nde görev yaptım.
Kaç yıldır şeker hastasısınız?
Tip 1 mi Tip 2 mi diyabetlisiniz? 1985 yılında teşhis aldım. Tip 1 diyabetliyim. 8 yaşından beri diyabet hastasıyım.
Günlük rutininizde nelere dikkat edersiniz?
(Beslenme, insülin vurma, egzersiz vb.) Öğün önceleri şeker ölçümleri ile başlıyorum. Tokluk şekerlerini mutlaka ölçerim. Günlük en az 2 km tempolu yürüyüş yaparım. Diyetisyen desteği aldınız mı? Hem diyetisyen hem doktor hem de hemşire anlamında en üst düzey eğitimleri aldım. Karbonhidrat sayımı yapıyorum. Ara öğünlerimi karbonhidrat sayım yöntemine göre belirliyorum.
Egzersiz yapıyor musunuz?
Yapıyorsanız insülin vurma dozunuzu ayarlıyor musunuz? Egzersiz öncesi mutlaka kan şekeri ölçümü yapıyorum. Eğer çok efor sarf edeceksem insülin dozunu ona göre azaltıyorum.
Herhangi bir diyabet komplikasyonunuz oldu mu?
Retinopati ve nefropatim var. 8 yaşında teşhis konulduğu için o dönemler glukometreler çok iyi değildi. Doğru ölçümler kolaylıkla yapılamıyordu. Sol gözümde sorun yaşıyorum.
Facebook sayfanızla ile ilgili bilgi verebilir misiniz?
Twitter ve Facebook’ta Tip 1 Diyabetim Farkındalık Grubum var. Başta İstanbul olmak üzere İzmir, Ankara ve Antalya’dan takipçilerimiz var. Sayfamda diyabet ile ilgili yapılması gerekenler, beslenme, hipoglisemi, hiperglisemi, doğru enjeksiyon, bölge rotasyonu, 15 kuralı gibi bilgiler paylaşıyoruz.
Diyabetin günlük yaşamınızı etkilediğini düşünüyor musunuz?
Çocukluk çağlarında etkilediğini düşünüyorum. Kontrolümü sağlayamadığım için ve beni de kontrol eden olmadığı için etkiledi. Gerekli eğitimleri aldıktan sonra benim için daha kolay oldu. Gerekli eğitimleri aldıktan sonra diyabet bir hastalık değil bir yaşam biçimi. Ben sağlıklı bireylerden daha sağlıklı yaşadığımı düşünüyorum.
Takibinizi yapan doktorunuzla ne sıklıkla görüşürsünüz? Tahlillerinizi kaç ayda bir yapıyorsunuz?
Kendimi çok iyi takip ettiğim için doktorumla telefonlaşıyoruz. Üç ayda bir kan veriyorum.
Bilinçli bir diyabetli olarak teşhisi yeni konulmuş Tip 1 diyabetli hastalarımıza ve yakınlarına tavsiyeniz ne olur?
İster istemez bir tereddüt ve sıkıntı hastaya ve ailesine yansır. Diyabetle ilgili tüm eğitimleri eksiksiz ve tam olarak almadan hastaneden taburcu olmamalarını tavsiye ederim. Periyodik olarak üç ayda bir diyabet okulları, diyetisyenler, diyabet takibi yapan doktorlar ve hemşireler ile de devam etmeliler.
Diyabetle ilgili tüm eğitimleri eksiksiz ve tam olarak almadan hastaneden taburcu olmamalarını tavsiye ederim. Periyodik olarak üç ayda bir diyabet okulları, diyetisyenler, diyabet takibi yapan doktorlar ve hemşireler ile de devam etmeliler.